Đất nước tôi, một rẻo đất tẻo teo khốn khó nép mình bên rìa
Thái Bình Dương quanh năm giông bão, của cả trời đất lẫn nhân sinh, trong suốt
gần một thế kỷ, chưa có một ngày đứng gió.
Mỗi một mười năm, là một cơn dâu bể đầy khinh ngạc của kiếp
người, của dân tộc. Không cơn dâu bể nào giống cơn dâu bể nào, ngoài một điểm
chung duy nhất: niềm đau.
Những người sinh ra vào khoảng năm 20 phải chứng kiến đất nước
bị xâm lăng và đô hộ. Một đất nước không chùn bước trước vó ngựa Nguyên Mông, bỗng
một ngày trở thành thuộc địa, đó, chẳng phải là một biến cố lớn?
Nhưng chỉ 10 năm sau đó, những người sinh ra thời 30, phải
chứng kiến cảnh đau thương hơn nhiều lần: đất nước chia đôi, nồi da nấu thịt.
Súng của ngoại bang chĩa vào da thịt người mình. "Xương chất đầy đồng, máu
chảy thành sông". "Niềm đau" có là một danh từ quá nhẹ?
Mười năm sau, hơn hai triệu con người người sinh vào những
năm 40 phải gồng gánh nhau, dắt díu nhau bỏ lại nhà cửa ruộng vườn, bỏ lại phần
mộ tổ tiên để chạy loạn. Dân tộc tôi chứng kiến một cuộc di cư lớn chưa từng có
trong lịch sử. Và nếu không phải do bị cấm cản, cuộc thiên di ấy có lẽ sẽ còn
vĩ đại hơn nhiều. Và như thế, dân tộc tôi đã bắt đầu rách bào, chia đôi, bắt đầu
viết những trang sử sau đó bằng nước mắt và bằng máu.
Những người sinh khoảng năm 50, ngắn gọn là: một dân tộc,
hai định mệnh! Tôi không còn chữ nghĩa nào hơn để diễn tả nỗi bất hạnh cùng cực
ấy.
Những người sinh khoảng năm 60, chứng kiến sự sụp đổ của một
thể chế, sự tái thống nhất một đất nước, và sự chia đôi vĩnh viễn của lòng người.
40 năm qua đi mà vết cứa vẫn rịn máu tươi. Vết thương lòng chưa thấy ngày se mặt.
Những người sinh khoảng năm 70 có cơ hội chứng kiến cuộc
thiên di thứ 2 trong lịch sử. Hàng triệu triệu con người phải mạo hiểm tính mạng
bản thân, gia đình, để tháo chạy khỏi quê hương. Đất nước tôi đó, những năm
tháng lầm than, kêu trời không thấu, kêu đất chẳng nghe. Dân tộc tôi lạc lõng,
bơ vơ như những con thuyền lênh đênh trên biển.
Và những người sinh vào những năm 80, là tôi đây, 10 năm sau
"giải phóng", những-tháng-năm-cấm-vận.
Có lẽ ký ức tuổi ấu thơ là những ký ức hằn dấu nhất, ám ảnh
nhất của một đời người. Tôi nhớ hoài mẹ tôi, bà đáng ra còn trẻ lắm, mà dáng đã
còm cõi, bà bòn từng đồng, lo chạy bữa cho con. Có những ngày trời mưa, mẹ tôi
ngồi co ro bên vệ đường, gánh hàng quạnh hiu. Bà chẳng lo mình sẽ nhiễm phong
hàn, chỉ lo làm sao? cho đủ sống! Có đất nước nào khốn nạn như đất nước tôi? Có
bà mẹ nào khốn nạn như mẹ tôi, người mẹ Việt Nam? Tôi lớn lên, mang theo trong
tiềm thức vóc dáng mẹ tôi, còm cõi như đòn gánh, co ro như một dấu chấm hỏi. Một
dấu chấm hỏi xiêu vẹo trong những ngày mưa.
Tuổi thơ tôi gắn với những ngày mưa Sài Gòn, xoong chảo nồi
niêu, có gì ... hứng nấy bởi cái mái tôn nhà tôi ... "đưa ánh nắng vào
nhà" (mẹ tôi bảo thế), đêm nằm có thể nhìn thấy trăng sao. Những khi trời
trở bão, gió giật từng cơn, tôi sợ sấm sét chui qua lỗ đinh vào nhà.
Tôi nhớ đôi dép cọc cạch, bên trái con trai, bên phải con
gái, mẹ tôi bảo dép "uyên ương". Chiếc bên trái là của anh Hai để lại,
chiếc bên phải mới là của tôi. Và cả hai chiếc đều vá chằng vá đụp, bằng chỉ bố,
mẹ để dành từ quân phục của ba. Quần áo mới chỉ được bận 3 ngày tết, và cũng là
của anh hai tôi để lại. Mẹ luôn mua rộng ra mấy tuổi, anh Hai bận chật rồi đến
phiên tôi. Quần áo của con trai đấy, nhưng chỉ cần mới, chỉ cần không ... vá
đít là đủ hấp dẫn rồi!
Và quả nho, những quả nho ... dữ dội nhất của tuổi thơ tôi.
Tết năm đó, chỉ duy nhất tết năm đó, mẹ tôi mua nho Mỹ về biếu nội. Những quả
nho mẹ chắt chiu từ gió sương của cả năm trời, gom góp lại để biếu mẹ chồng dịp
tết đến. Những quả nho mập ú, căng tròn, hệt như trong phim Mỹ, giống y chang mấy
chùm nho ... giả, loại những quán sinh tố trong xóm hay treo làm cảnh. Trời ơi!
Dòn! Mọng! Ngọt! Mẹ đã dặn đi dặn lại không được ăn, mẹ còn cất tuốt lên nóc tủ.
Vậy mà mấy trái nho như có ma lực, cái đứa tôi như bị thôi miên! Tôi lén trộm một
trái. Trời ơi! Ngon! Rồi 1 trái nữa, rồi trái nữa! Từng trái, từng trái một,
như một kẻ đã hoàn toàn mộng muội, không còn có thể cưỡng lại được sự quyến rũ
phát ra từ mấy trái nho. Mẹ sẽ đánh nát tay tội ăn vụng, tôi nghĩ, tay ... vẫn
tiếp tục công cuộc ... mưu cầu hạnh phúc. Cảm giác tôi lúc đó vừa hoảng loạn, vừa
lo sợ, vừa ... sung sướng, vừa sung sướng, vừa hoảng loạn sợ hãi. Tột cùng của
sự hoảng loạn sợ hãi là khi chùm nho của mẹ chỉ còn trơ lại cọng. Khốn nạn thân
tôi! Rồi tôi sẽ phải sống tiếp phần ... ngày còn lại ra sao đây? Vậy mà mẹ
không đánh tôi. Bà chỉ ôm tôi vào lòng ... và khóc, khóc gào lên, khóc trào ra.
Khóc như một đứa trẻ. Mẹ tôi đó. Ôm con vào lòng, gào khóc lên như trút hết hơi
sinh vào từng tiếng nấc.
Năm tháng qua đi, cuộc đời mang lại cho tôi thừa mứa. Giờ
tôi muốn ăn gì thì ăn, muốn đi đâu thì đi, muốn mua gì thì mua. Tôi ngán đủ thứ,
chả muốn ăn gì, chỉ còn ăn được mỗi nho. Bởi với nho, tôi không ăn bằng trực
giác, mà thưởng thức bằng mùi vị của ký ức. Và vì với nho, tôi mua được một vé
đi tuổi thơ. Hai mươi mấy năm trôi qua, ký ức vẫn chưa ráo mực. Mỗi lần ăn nho,
tôi thấy mình bé lại, và được một bàn tay vô hình kéo tuột về thủa ấy, những-năm-tháng-cấm-vận.
Tôi chỉ là một cá nhân, một cá thể, trong một tập thể những
con người thế thệ 8x. Và chỉ là 1 thế hệ, trong nhiều thế hệ con người. Nhưng
nói như một nhà văn Nga: "Cây đời có hàng triệu chiếc lá, và nói về một
chiếc lá, là cũng đang nói về hàng triệu chiếc lá khác".
Cứ mỗi mươi năm, con Tạo quái ác xoay vần, là dân tộc tôi lại
được gán cho một định mệnh mới. Tôi đã nghe rất nhiều người bảo tôi "thời
em sướng rồi, thời của anh khổ lắm", còn tôi, tôi chỉ thấy thời nào cũng
khổ. Và chẳng cái khổ nào giống cái khổ nào. Cái nào cũng "đặc thù"
và cái nào cũng "nhất"!
Người mình khổ quá, đất nước mình đau thương quá. Phải không
mẹ? Phải không anh?*
Nancy Nguyen
