1. Trên thế gian
và trong đời sống, hình ảnh người cha không có, hoặc không có nhiều, so với
hình ảnh của mẹ. Thi ca và âm nhạc thế giới thường ca tụng mẹ hơn cha. Lý do dễ
hiểu, mẹ phải mang nặng đẻ đau, và tiếp xúc gần gũi, một cách dịu dàng, âu yếm
với con, trong khi cha thường xuyên vắng nhà vì mưu sinh cho gia đình. Đặc biệt
tại Mỹ bây giờ, theo thống kê, tình trạng single mom ngày càng tăng vọt:
từ 12% năm 1960 lên 31% năm 2016, trong khi tổng số “con cái lớn lên không có
cha” được nhân gấp ba lần (cf. J. Warner Wallace, FoxNews.com, ngày 6/17/2018).
Khác với trong tôn giáo. Quả
thế, không tôn giáo nào quên, hoặc được phép quên, người cha. Khổng giáo và thể
chế phong kiến, vốn trọng nam khinh nữ, nhắc nhiều đến cha, phụ, mà uy
quyền chỉ sau vua, quân, và thầy giáo, sư. Phật giáo hướng về Ðức
Thích Ca Mâu Ni như người cha tối thượng. Thiên Chúa giáo tôn thờ Ðức Chúa Trời
là cha muôn loài. Theo Cựu Ước, Abraham được sùng kính như tổ phụ, sáng lập đất
nước Do Thái. Thần thoại Hy Lạp và Rome bao phủ bởi quyền năng của Zeus, chúa tể
các thần linh.
Còn chữ hiếu của con
cái đối với riêng người cha thì vẫn tràn đầy, không kém so với người mẹ. Người
ta còn nhớ chuyện nàng Antigone trong thuyền thuyết Hy Lạp cổ đại và vở bi kịch
của Sophocle –đã dắt cha, Oedipe, bị mù lòa lang thang trên đường phố Colone,
làm ai cũng thương cảm. Trong thiên anh hùng ca l’Énéide (29-19 BC) của
thi hào Latin Virgile, Énée, một hoàng tử trẻ của thành Troie bị bại trận, được
xem là anh hùng dựng nên nước Ý sau đó, đã cõng cha, Anchise, đi trốn, và sau
khi cha chết, còn xuống Âm phủ tìm gặp ông, trải qua nhiều gian truân, với sự
trợ giúp của nàng Sibylle de Cumes, tên Deiphoba. Thúy Kiều, người Việt Nam nào
cũng biết, trong tuyệt phẩm của thi hào Nguyễn Du vì hiếu đã bán mình chuộc
cha, để rồi từ đó, tấm thân và cuộc đời phải gặp bao nỗi đoạn trường, hoa vùi
liễu dập suốt mười lăm năm lưu lạc.
Tại Mỹ quốc, năm 1909, cũng
vì chữ hiếu đối với cha mà bà Dodd, thuộc tiểu bang Washington, đã đề nghị một
ngày dành cho Cha. Cha bà là William Smart, khi vợ –tức là mẹ bà– mất, đã ở vậy,
gà trống nuôi sáu người con. Bà Dodd, khi trưởng thành, nhớ đến cha, muốn ca tụng
sức mạnh tinh thần và công lao dưỡng dục của ông.
Ngày 19 tháng 6 năm sau, 1910, Ngày Của Cha đầu tiên
được mừng tại Spokane, tiểu bang Washington, cùng lúc với một số thành phố Mỹ
khác. Nhưng phải đợi 14 năm sau, 1924, Tổng thống Coolidge mới ủng hộ ý kiến mừng
Ngày Của Cha cho toàn nước Mỹ. Cuối cùng, năm 1966, Tổng thống Lyndon
Johnson ký sắc lệnh chính thức lấy ngày Chúa nhật thứ ba của tháng 6 mỗi năm
làm Ngày Của Cha trên toàn quốc, cũng như trước đó nửa thế kỷ (1914), Tổng
thống Woodrow Wilson đã chọn Chúa Nhật thứ hai của mỗi tháng 5 làm Ngày Của Mẹ.
2. Còn Việt Nam của
chúng ta thì sao?
Công cha như núi Thái
sơn
Nghĩa
mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Câu ca dao ngàn đời còn nhắc
nhở thiết tha bổn phận của con cái Việt Nam đối với mẹ, với cha. Khi mẹ là
nghĩa, là nước êm mát, bao dung, thì cha là công,
là núi cao, sừng sững. Hình ảnh cha uy nghi, thẳng ngay như cây tùng,
cây thông trên đầu non, tượng trưng người quân tử, một mình đối diện với đời, với
phong ba, bão táp, để đứng “giữa trời mà reo” như trong thơ Nguyễn Công Trứ.
3. Công lao của người
Cha Việt Nam vô lượng đất trời, không có gì sánh bằng. Trong lúc Mẹ ở nhà chăm
sóc đàn con thì Cha phải ra đời làm việc, kiếm tiền, vất vả ngược xuôi. Cha
không than phiền, bởi Cha hiểu đó là nhiệm vụ thiêng liêng của Cha, một gia trưởng,
một người đàn ông, có bổn phận nuôi sống gia đình. Buổi tối Cha về, ôm hôn từng
đứa con nhỏ, và dù mệt mỏi, vẫn hỏi han việc học hành, giúp con làm bài, đọc
sách, tắm rửa, để Mẹ rảnh tay lo việc bếp núc. Khi con lười biếng, hoặc không
vâng lời, Cha khuyên bảo, rầy la, cũng như Mẹ đã làm những lúc vắng Cha. Khi
con học giỏi, Cha khen thưởng, mua quà, đồ chơi. Cũng như Mẹ, Cha dành hết thì
giờ ở nhà và tình thương bao la, vô điều kiện, tình thương đích thực cho các
con. Làm sao con quên được?
Rồi ngày con bắt đầu lớn khôn,
Cha cùng Mẹ sắm sửa hành trang cho con vào đời bằng những kinh nghiệm bản thân.
Cha cho con sự bất khuất, kiêu hãnh và lòng tự trọng, sức mạnh tinh thần và sự
khôn ngoan trước nghịch cảnh. Cha trở thành người thầy, người bạn tri âm hiểu
thấu lòng con, để con chạy đến tìm bình yên cho tâm hồn, tìm những bước đi vững
chắc, đúng hướng, trên đường đời vạn nẻo.
Trong chiến tranh, khi quốc gia lâm nguy, Cha từ biệt gia
đình và chốn phồn hoa, lên đường tòng chinh, như chàng tuổi trẻ vốn dòng hào
kiệt của Ðặng Trần Côn, xông pha giữa lằn tên mũi đạn, chiến đấu bảo vệ đất
nước, chịu nhiều gian lao, hiểm nguy, và cái chết thường trực, cận kề. Mẹ và
các con ngày đêm cầu nguyện cho Cha được trở về bình an. Một lần Cha bị thương
nặng, Mẹ và các con đã khóc hết một dòng sông nước mắt.
Và nước mắt nào còn lại để nhỏ
xuống cho Cha khi những năm sau đó, vào một sáng mùa xuân kinh hoàng 1975, đất
nước phải rơi vào tay giặc thù? Còn đớn đau nào hơn trước hình ảnh Cha
nghẹn ngào, tức tưởi, cởi bỏ áo trận bạc màu phong sương, giã từ vũ khí, bất lực
nhìn qua khung cửa đoàn xe tăng bạo tàn chạy ngang thành phố, nghiền nát từ đây
hạnh phúc và hy vọng?
Sang xứ người, Cha bắt đầu
làm lại từ con số không, dù sức khỏe hư hao, dù tuổi đời chồng chất. Nhưng Cha
không thở than, không tưởng tiếc dĩ vãng vàng son, không buồn phiền về thời
gian tù đày –tất cả từ nay đã chôn vùi trong đáy hồn Cha. Cha đứng thẳng như
cây thông trên núi Thái sơn, nhìn về phía trước, không ngần ngại làm những việc
không tên, lương thấp, để nuôi gia đình, để các con đi học thành người, vì các
con, như cha nói, mới là hiện tại, là tương lai, là hạnh phúc, là hy vọng của
Cha.
Và hạnh phúc ấy, và hy vọng ấy,
Cha đã mang theo cùng với nụ cười mãn nguyện dần tắt theo giấc ngủ ngàn
thu.
Các con mỗi đứa có thể thành công, hay không thành công,
nhưng chắc chắn tất cả đều đã thành nhân –là điều Cha mong ước duy nhất. Cũng
nhờ công ơn trời biển của Cha.
Công cha như núi Thái sơn
Ôi, còn từ ngữ nào trọn vẹn
hơn để vinh danh Cha! Còn bút mực nào đẹp đẽ hơn để vẽ chân dung cao quý của
Cha! Còn lời lẽ nào tha thiết hơn để cảm tạ Cha! Hôm nay, con tin Cha,
cùng Mẹ, về đây để mừng với các con Ngày Của Cha, như một tháng
trước đây, Ngày Của Mẹ.
Ngày Của Cha –ngày mà
con xin dành riêng Cho Cha, người Cha Việt Nam vô vàn yêu quý, hôm nay, cũng
như mọi ngày, mãi mãi.
Portland, Chúa Nhật thứ ba, tháng 6, 2019.
(Viết thay cho những người cha còn, hay không còn, trên
cõi đời này)
Kim Thanh
