Con chim sẻ đã sống trong miền cỏ hoa này đã lâu lắm rồi, nó
chưa từng đụng phải một buổi tối lạnh đến như thế này.
Khi mặt trời chìm xuống ở phía tây, trời như cháy đỏ rực,
nhưng khi mặt trời tắt hẳn, màu trời lại giữ một màu xanh đen, và trời lạnh căm
đến độ dường như nghe cả tiếng răng rắc vì quá lạnh.Trên ngọn cây, sương lung
linh ánh bạc. Ánh trăng ớn lạnh rọi trên cánh đồng mênh mông, lặng thinh.
Có con chim sẻ đậu trên một nhánh cây, trải qua cái đêm lạnh ghê gớm này. Đúng lúc ấy, có con chó sói khịt khịt đi qua cánh đồng khô héo.
Vì, cả trên núi, nơi ao hồ, chẳng có gì mà ăn, và đói nhường
ấy, sói đi sục sạo khắp vùng chung quanh. Con chim sẻ nhơn nhơn nhìn nó mỗi
đêm. Con sói cũng vậy, đêm nay có vẻ lạnh, phì phò thở ra khói trắng. Thế rồi
nó quay về hướng mặt trăng lớn như cái chậu bằng băng được banh rộng ra, tru
lên như thể kêu cứu.
Con chim sẻ nghĩ: quả là con sói đêm nay không còn chịu đựng
được nữa.
Con chó sói bỗng như đói cồn cào, lại một lần nữa tru cao tiếng,
lao nhanh qua đồng hoang đằng kia. Con chim sẻ dõi theo phía sau hình dáng của
con sói cho đến khi hình bóng nó biến mất không thể thấy nữa trong màn sương trắng.
Khi con chim sẻ nghĩ rằng từ nay về sau, trong những đêm
dài, sẽ không còn thấy hình dạng, lẫn không còn nghe tiếng hú của nó nữa, nó im
lặng nhìn xuống, và nghĩ làm sao có thể trải qua đêm ở đây vô sự, và nó chuẩn bị
nhắm mắt nghiền mắt lại. Nhưng, vì trời lạnh, nó không tài nào ngủ được.
Và ở phương bắc, khí hậu thay đổi nhanh như trở bàn tay.
Vào lúc này, ở đó, có đoàn hát rong đáng thương. Trong đoàn
có một người đàn ông lớn tuổi, hai anh đàn ông và một cô gái trẻ. Bọn họ đi
chuyến này tới chuyến khác. Rồi một khi đã vượt qua được đồng hoang này, và đi
quanh trong núi này, họ sẽ gặp con đường tắt dẫn đến vùng lân cận. Dường như họ
nghĩ rằng vùng bên này núi thì kiếm ăn không khá, bọn họ sẽ đi qua vùng bên cạnh.
Bị lạc đường, vào lúc này, họ đang lê gót qua đây.
Họ vừa an ủi nhau vừa nhờ ánh trăng mà đi, nhưng vào lúc này
tuyết rơi lả tả, họ không thể bước thêm, dù một bước.
“Ôi, cuối cùng tuyết đổ mất rồi.” – Một anh đàn ông buông ra
tiếng thở dài.
“Đêm nay chúng ta phải ngủ giữa đồng mất thôi!” – Cô gái
nói, mà xem ra không chắc gì lắm.
“Có ngủ giữa đồng đi nữa, tuyết như thế này thì cũng chẳng
có chỗ đặt lưng.” – Một anh đàn ông khác nói.
Cả bốn người loạng choạng, mệt mỏi, lo lắng, chẳng có lòng
nào mà giẫm bước tiếp nữa.
Tuyết càng lúc càng rơi nhiều. Và chẳng mấy chốc cây, đồi, rừng,
đồng hoang hoàn toàn phủ một màu trắng toát. Ánh trăng thỉnh thoảng ló mặt qua
khoảng trống giữa mây và chiếu xuống cõi thế bên dưới, nhưng dựa vào ánh trăng
mà đi, rồi lại nơi nơi cũng chỉ một màu trắng, thì cũng chẳng còn biết phương
hướng nào nữa.
“Ông cụ đã mệt rã người ra như thế này rồi.” - Người đi trước
đoàn đứng lại, ngoảnh mặt nói.
Thế rồi, những người khác cũng nhất loạt dừng lại, mọi người
chậm chân lại, chờ ông già đang lảo đảo đi tới.
“Ôi, mọi người ơi, tôi không có cách nào đi nhanh được nữa.
Tất cả là do số phận. Chúng ta đã bị lạc đường, lại bị tuyết rơi nhường này. Mọi
người phải cam chịu số phận. Tuyết như thế này, không thể đi đêm được. Và biết
đâu lại gặp phải chó sói, gặp gấu. Ít ra là mọi người nên ca hát, và uống rượu
chờ trời sáng.” – Ông cụ già nói.
“Ông cụ đã nói thật lòng như thế. Chúng ta đã là bạn bè thân
thiết bấy lâu, đã cùng nhau lê bước qua vùng này tới vùng khác. Và cuối cùng
chúng ta sẽ cùng chết vui vẻ với nhau.” – Một anh đàn ông nói.
“Buồn thì buồn thật đấy, nhưng chúng ta đành bó tay. Chúng
ta hết hi vọng gì nữa được nữa.” – Cô gái trẻ vừa nói vừa khóc.
“Ôi, đừng có khóc. Này cô, này các anh, phải chết như thế
này, thì chúng ta phải làm gì đây? Và tôi tin chắc là nếu có chết, chúng ta sẽ
được tái sinh ngay thôi!” – Ông cụ già nói.
Mọi người bỏ hành lý đeo trên lưng xuống, vứt tứ phía trên
tuyết, rồi uống tràn rượu đế đã chuyên vào bình. Mỗi người bắt đầu hát. Mọi người,
dẫu trời lạnh, nhờ rượu, cũng cảm thấy người nóng lên. Thế rồi, ông cụ:
“Nào, mọi người hãy đàn hát! Hãy vui chơi hết mình, cho tới
sức cùng lực kiệt, cho hết đời này. Và hãy làm cho gấu, cho sói, cho núi, cho
thung lũng cùng những thứ trong lòng ta, tất thảy phải ngạc nhiên.” - Cụ già
khuyến khích.
Chẳng bao lâu giai điệu vượt thời gian trỗi lên trên đồng
hoang im ắng sâu tít trong núi; tiếng sáo, tiếng đàn nhị, điệu hát bi thương
hoà vào trong đó, làm kinh cả trời đất đang im thin thít. Ông già ngồi bệt trên
tuyết điều khiển ca đoàn. Anh đàn ông, cô gái trẻ nhảy múa. Một người đàn ông
cũng ngồi bệt trên tuyết kéo đàn nhị. Người con gái hát thật hay và người con
trai vừa nhảy một chân vừa kê miệng vào ống sáo mà thổi.
Tuyết ngừng hồi nào không hay. Ánh trăng ngạc nhiên nhìn xuống
đoàn ca vũ hiếm thấy phía dưới, và những vì sao cho đến bây giờ giấu mình, ba
vì, bốn vì, dần hiện ra rõ ràng, và từ xa trên bầu trời nhìn xuống cảnh này.
Con chim sẻ, đậu trên cành cây biết hết mọi sự nơi đây, buồn
rồi lại buồn, nước mắt nóng chảy ra từ đôi mắt, không cầm lại được. Cơn lạnh
lúc đó không chỉ một luồng, và những giọt lệ chảy từ đôi mắt ra liền đông cứng
lại và đóng kín hai bên mắt. Con chim sẻ thử đưa chân lên chùi mắt, nhưng lúc
này, hai chân như thể bị cột vào nhành cây, đông cứng, không thể nhấc khỏi.
Con chim sẻ nghĩ là cái khí lạnh thật là tàn nhẫn và không
cách gì mà cảm thương nó cho được. Vầng trăng, những vì sao, và cả đến tuyết,
dù nó cảm động nghe tiếng hát bi ai và căng tai ra nghe nhạc, chúng cũng đều
nghĩ rằng ca nhạc gì gì thì cũng chẳng qua cơn lạnh. Khí lạnh vẫn cứ khăng
khăng tăng mạnh lên, và con chim sẻ có vẻ giận dữ, căm ghét khí lạnh vô cùng.
Trong khi đó, không hiểu sao, nó cảm thấy tiếng ca, điệu nhạc nhỏ, thấp và xa dần.
Tuy nhiên, con chim sẻ, mãi cho đến sáng mai, không thể cụ cựa được, không thể
mở mắt, vàphải đậu chết cứng trên cành cây như một pho tượng đúc. Khi mặt trời
ló dạng, con chim sẻ mới có thể biết chính xác được chuyện gì đang xảy ra.
Chuyện đêm qua, rõ ràng không phải là mộng, thế bọn họ đã ra
sao rồi? ” – Con chim sẻ nghiêng đầu nhỏ nghĩ. Nó tự hỏi như thế là vì xung
quanh nó, tuyết dày cả hai, ba trượng, và ngoài ra không có gì đập vào mắt nó.
Từ đó, trong một lúc lâu, chim sẻ lấy làm lạ về điều này. Mỗi
ngày, con chim sẻ bay qua tuyết đến những ngọn núi và rừng cây, nhìn ra cánh đồng
tuyết rộng, cô đơn, không có ai lai vãng.
Trong khi đó, mùa đông đã già đi, mùa xuân đang đến gần. Một
ngày nọ, vạt trời Tây Nam thấy xuyên qua mây, ở đó mảng trời màu cam yêu dấu hiện
ra. Con chim sẻ dừng lại trên một cành cây và nhìn ngay đăm vào hướng ấy với
đôi mắt mơ hồ.
Gió ấm từ phương nam thổi tới. Từ đó, mỗi ngày gió nồm thổi
mạnh dần, tuyết cũng từ từ biến khỏi mặt đất. Con chim sẻ, khi mùa đông đã qua
đời, nó vặn mình, lòng khoan khoái, vỗ cánh phần phật trong nắng ấm, cánh rừng
của núi mãi cho tới lúc ấy vẫn còn bị chôn vùi và cũng bị chôn vùi như vậy, những
chòm cây trong cánh đồng hoang vui mừng hiện ra.
“Ồ, chẳng mấy chốc, hoa sẽ nở, và rồi, từ những vùng khác,
những con chim mỹ miều người ta không biết đến tên tung cánh bay, và sẽ líu lo
trong rừng, trong rú. Nghe chim hót thì thật là thích thú!” – Con chim sẻ vốn
được sinh ra dưới chân núi, không biết gì ngoài khu vực này với đồng hoang với
rừng rậm và nghĩ ngợi một cách sung sướng khi được nghe chim hót, dù chim ấy ở
vùng khác đến .
Thế rồi, một tối ấm áp, chim sẻ nghe tiếng sáo, tiếng đàn nhị
và tiếng hát buồn bã. Con chim sẻ nghe mà sửng sốt. Nó nhớ tới đoàn hát dạo thê
thảm độ nào.
Cho đến giờ này, người ta tin rằng những giai điệu đã bị
đóng băng trên cánh đồng cho đến bây giờ, đã tan ra theo gió đông nam và chảy
đi mất. Tuy nhiên, xác của nhóm người hát rong liệu có bị sói đói và gấu ăn
không, mà nay vẫn không thấy. Thôi, gì thì gì, giai điệu buồn bã ấy đã được gửi
cho gió và rồi đã biết bao nhiêu đêm lơ lửng trong bầu trời trên cánh đồng rộng
chốn này.
Nguyễn Văn Thực dịch
7 – 10, Tháng Một, 1922 (năm thứ 11 triều Đại Chính)
* Từ năm 1873, năm năm sau khi Minh Trị Thiên Hoàng lên
ngôi, ngài đã ra chiếu bỏ tết Âm lịch, mà mừng tết Dương lịch vào ngày 1, Tháng
Một. Cho nên, trong truyện này, đêm giao thừa mà lại có trăng.
