Dung vượt biên qua Mỹ lúc vừa xong trung học. Bố mất khi còn
trong trại giam sĩ quan chế độ cũ. Mẹ cũng mất sau mấy năm bươn chải mua bán
nuôi con. Hai đứa cháu mồ côi được cô mang về nuôi.
Khi Dung học xong trung học, cô tìm mối vượt biên cho Dung đi, bởi vì con “ngụy quân ngụy quyền” không thể vào đại học. Chuyến đi kinh hoàng suýt mất mạng, nhưng cuối cùng Dung cũng được nhận vào Mỹ, vì khai bố mất trong tù. Phái đoàn Mỹ khi phỏng vấn họ tìm ra tung tích bố dễ dàng, dựa vào tấm hình bố mặc quân phục ẵm Dung lúc 5 tuổi, cười nhe hàm răng sún thiếu 2 cái răng cửa.
Nhờ tấm hình Dung được phái đoàn chấp thuận cho vào Mỹ. Ưu
tiên con cái của những quân nhân trong quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Chua xót
thay bố Dung không bỏ mình trong chiến tranh, mà chết vì bệnh tật đói khát
trong trại tù.
Qua Mỹ, Dung được cha mẹ nuôi người Mỹ bảo trợ. Sống với foster
American parents, Dung yên tâm học hành. Biết thân phận mồ côi, Dung chăm
lo bài vở, cố gắng học xong sớm, có việc làm để lo cho cô và em còn ở Việt Nam.
“Ơn đền nghĩa trả“ cố gắng vươn lên hầu như là ý nguyện của tất cả những người
sống sót sau những chuyến vượt biển kinh hoàng.
Ngày xưa chưa có Smart phone, không nhìn thấy mẹ,
không có tiền về quê, những đứa con xa xứ chỉ đoán mẹ vui hay buồn qua giọng
nói tiếng cười. Nhà thơ Trần Trung Đạo cũng là thuyền nhân đã gởi lòng mình bằng
hai câu thơ tuyệt tác:
Ví mà tôi đổi thời gian được
Đổi cả thiên thu tiếng mẹ cười.
Dung chẳng có thì giờ về thăm, chẳng biết cô và em sinh sống
ra sao. Chẳng bao lâu Dung lập gia đình với Hòa, cũng là boat people.
Mười năm sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, cả hai mới đi được, nên hiểu rõ mọi khó
khăn cho những ai còn kẹt lại.
Lúc nào Dung cũng trĩu nặng suy tư lo cho em gái vẫn còn ở
Việt Nam. Biết nỗi trăn trở của vợ, Hòa cũng khích lệ Dung bảo lãnh cho em. Bảo
lãnh diện anh chị em là ưu tiên chót, rất lâu, từ 12 tới 15 năm. Mặc kệ Dung vẫn
nộp hồ sơ cho Hạnh, miễn sao chị em đoàn tụ.
Mười năm lăn xả nơi xứ người, Dung hoàn toàn mù tịt mọi thay
đổi ở quê nhà. Trong tâm khảm Dung chỉ nhớ cô em mới học lớp 6 khi chị vượt
biên. Gây dựng lại cuộc đời nơi xứ người rất khó khăn, nhưng Dung vẫn cố gắng gởi
về phụ giúp cô và em mỗi tháng 400 đô cho cả hai. Đây là tiền riêng của
Dung, Hòa không hề biết. Cuộc sống gia đình nhỏ vẫn êm đềm trôi
qua.
Mấy chục năm trước khi vật giá chưa leo thang, tiền lương
hai vợ chồng có bằng đại học như Dung Hòa cũng không đến nỗi thiếu thốn. Gia
đình vẫn có thể đi du lịch ít nhất một lần mỗi năm.
Từ ngày chia tay, tới khi gặp được em, đúng một phần tư thế
kỷ, biết bao nhiêu thay đổi khó lường. Cô mất, được hưởng căn nhà, gặp thời giá
lên, Hạnh bán, mua chung cư. Tiền dôi ra, Nguyên, chồng Hạnh mua xe van 6 chỗ để
chở khách du lịch trong nước, làm kế sinh nhai. Hạnh cũng bỏ học khi Dung vượt
biên. Ở Việt Nam không cần bằng đại học, buôn bán ngoài vẫn sống ung dung. Tiền
kiếm được không bị đánh thuế. Khác hoàn toàn ở Mỹ, khi xin việc bao giờ cũng phải
nộp tờ khai thuế năm trước.
Nguyên rong ruổi đường xa kiếm tiền, Hạnh ở nhà chỉ đưa đón
con đi học, thời giờ rảnh rỗi đi hát hò nhảy nhót với bạn bè. Dung vẫn miệt mài
đi làm nơi xứ người, tằn tiện để có tiền gởi về cho em, bên Việt Nam Hạnh nào
có biết. Trong đầu chị vẫn nghĩ cuộc sống ở quê nhà rất khó khăn. Còn Mỹ “mang
tiếng” thiên đường, hình như ai cũng nghĩ kiếm tiền dễ dàng như có cây tiền
(money tree) trồng ở sân sau. Nên “quy Mã“ (qua Mỹ) vẫn là niềm ao ước của nhiều
người.
Hồ sơ bảo lãnh quá lâu, gần 15 năm, Hạnh không còn là cô bé
lớp 6 rụt rè nhút nhát năm xưa. Bây giờ Hạnh hoàn toàn lột xác, không còn lui
cui trong xóm nghèo như hồi Dung ở nhà, có tiền rủng rỉnh tiêu xài phung phí,
200 đô mỗi tháng chẳng bõ bèn gì, nhưng của cho không ai từ chối. Chỉ có cái
xe van để kiếm tiền, nhưng vẫn nghĩ mình là chủ, không phải đi
làm thuê làm mướn.
Dung Hòa vẫn sống bình dị, hạnh phúc chan hòa khi có thêm đứa
con thứ nhì. Ở Mỹ ai cũng phải làm việc, người lớn đi làm, trẻ con đi học đó là
khuôn mẫu cuộc sống cho mọi gia đình. Đi làm để có tiền trang trải mọi chi phí.
Thuế nhà rất nặng, không như ở Việt Nam có nhà không phải lo lắng gì nữa. Bảo
hiểm nhà, bảo hiểm xe, bảo hiểm sức khỏe biết bao thứ tiền bắt buộc.
“Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.” Người lớn phải
có việc làm. Trẻ con đi học để mai kia nuôi thân, xã hội bắt buộc như thế. Bên
Việt Nam nghe lương dược sĩ, kỹ sư của Dung Hòa cả trăm ngàn/ một năm, ai cũng
nghĩ đó là cuộc sống của giai cấp thượng lưu, gọi là “đại gia”, ở nhà to, đi xe
đẹp chắc chắn phải có người giúp việc. Những người giàu có toàn ở biệt thự lộng
lẫy, ông bà chủ, cậu ấm cô chiêu giống như trong truyện của Tự Lực Văn Đoàn.
Gia nhân có tài xế, vú em, làm bếp, làm vườn. Thậm chí còn có người dắt chó đi
chơi.
Hàng ngày có biết bao gia đình tan vỡ chỉ vì bảo lãnh người
thân từ Việt Nam qua. Tất cả đều do không thực sự hiểu nhau. Chỉ có liên hệ gia
đình mới được bảo lãnh.
Người đứng đơn là người “đứng mũi chịu sào”, chính phủ sẽ
không giúp bất kỳ trợ cấp nào cho người tới định cư.
Định cư theo diện bảo lãnh, gọi là hợp pháp (legal) sẽ được
hưởng mọi quyền lợi về luật pháp. Khởi đầu tạm trú, sau đó thường trú. Khi đủ
thời gian quy định, thường trú nhân, tức là đã có green card (thẻ xanh), nếu
không có tiền án sẽ được thi quốc tịch.
Con đường hợp pháp dài như thế. Nhưng đã hợp pháp dù chỉ tạm
trú vẫn xin được việc làm, được đi học chữ, học nghề… còn trẻ con được ưu tiên
đi học miễn phí 13 năm (từ mẫu giáo cho tới hết trung học).
Chính phủ luôn luôn tạo mọi điều kiện để vươn lên. Vì thế
người ta gọi Mỹ là xứ cơ hội (Land of opportunities). Còn có muốn nắm
bắt cơ hội để vươn lên hay không, tuỳ ý thức của mỗi người. Chỉ quét dọn ban
đêm hay bưng bê ở tiệm ăn cuối tuần. Nhưng có biết bao cựu tù và con cái của họ
vẫn kiếm được mảnh bằng đại học sau bao nhiêu năm vượt khó. Trẻ nhỏ thuộc loại
ưu tiên hàng đầu. Không tốn tiền học, có xe bus đưa đón, cha mẹ
làm ít lương thì con được ăn trưa miễn phí. Còn đòi hỏi gì hơn nữa?
Than ôi! Hạnh Nguyên nào có biết ngày xưa Dung Hòa cực khổ
như thế nào. Căn nhà nhỏ chỉ vừa đủ cho bốn người, giờ nhét thêm bốn người nữa,
biết bao thứ xào xáo xảy ra. Sau vài tuần đoàn tụ vui vẻ, giờ là lúc nhìn vào
thực tế.
Thật bối rối cho Dung Hoà, vì Hạnh Nguyên không biết tiếng
Anh, kiếm việc rất khó. Xin việc lao động bưng bê ở chợ hay quán ăn thì mang tiếng
khi dễ, coi thường. Ngoài ra còn học lái xe và biết chút ít tiếng Anh để giao
tiếp. Đó là bước khởi đầu gây dựng cuộc sống mới nơi xứ người. Ai muốn định cư
nên chuẩn bị trước, cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định.
Về lâu dài 4 người không thể chen chúc nhau chỉ trong một
phòng của nhà Dung Hoà, dù chỉ là ở tạm. Mướn Apartement thì
ai trả? Dung Hòa choáng váng mặt mày. Không dám hỏi em mang qua bao nhiêu. Gồng
gánh tất cả kéo dài được bao lâu? Hòa là người lịch sự, rất hòa nhã như tên gọi,
nhưng cũng bắt đầu than thở:
- Trước kia kéo thùng rác và thùng recycle là
việc của anh. Nhưng bây giờ có Nguyên, cũng là đàn ông, cả ngày rảnh rỗi sao
không làm? Chờ tới tối, đi làm về anh vẫn phải mang ra?
Dung bây giờ “há miệng mắc quai “. Những chuyện nhỏ nhặt mỗi
ngày mỗi nhiều. Tiền chợ, tiền điện gas tăng vùn vụt đến chóng mặt. Nhà cửa lúc
nào cũng ồn ào, vì trẻ con giành nhau đồ chơi, không khí bắt đầu căng thẳng.
Khổ tâm nhất là Dung, hy sinh mọi thứ vì chỉ có Hạnh là em
duy nhất. Tai này nghe Hòa than thở, tai kia nghe em kêu ca. Dung chỉ muốn gào
lên, Dung đã phải đổi mạng sống, cắm đầu cắm cổ học hành, nhịn ăn nhịn mặc mới
có ngày hôm nay.
Hạnh Nguyên sống dư dã, nhưng có phần buông thả, chồng thường
xuyên vắng nhà đưa khách du lịch khắp nơi, cơm hàng cháo chợ. Thói quen ngồi
quán tới khuya mới về. Nguyên không có khái niệm family man cần
chia xẻ công việc nhà với vợ, trông con, cắt cỏ, cào tuyết… những việc hoàn
toàn không có ở Việt Nam. Hạnh cứ đàn đúm ca hát nhảy nhót. Nguyên nhậu nhẹt la
cà mỗi đêm.
Trẻ con lớn dần, đủ thứ rủi ro về bệnh tật như sốt xuất huyết
vẫn có mặt ở Việt Nam theo chu kỳ mỗi năm. Hệ thống y tế, hệ thống giáo dục
không thể so được bên Mỹ. Từ xung đột tới cãi nhau nảy lửa. Cuối cùng giọt
nước tràn ly, Hòa nhất định ly dị vì cho rằng Dung bênh em. Vài tháng sau Hạnh
Nguyên theo bạn bè rủ rê, cũng dọn ra, tới tiểu bang khác. Thế là mọi thứ tan
tành.
Mặc dù nghe nói nhiều cảnh tương tự xảy ra khi bảo lãnh người
thân, nhưng Dung cứ nghĩ gia đình mình khác, không đến nỗi nào. Không bảo lãnh
thì mang tiếng ích kỷ nhỏ mọn. Bảo lãnh qua thì bị chửi bới trách móc.
- Khổ như vậy, sao không nói? Để bây giờ nhà cửa bán hết rồi.
Làm sao trở về?
Trăm nghe không bằng mắt thấy, dù có kể ra một lô những khó
khăn sẽ phải đối mặt, nhưng người đi định cư không mường tượng được. Họ chỉ thấy
đồng đô la vẫn ưu thế hơn tiền đồng trong nước.
Nhiều người để chuẩn bị cho người thân qua có việc, họ đã sốt
sắng kiếm mua business nhỏ như quán ăn, tiệm giặt máy… dĩ
nhiên họ phải đứng tên. Ai dè bị mang tiếng lợi dụng người thân. Thật là oan Thị
Kính. Ách giữa đàng mang vào cổ.
Nơi chỗ Dung làm, có ông cụ than thở dỗ dành cậu út qua Mỹ để
được gần con cháu lúc cuối đời. Không ngờ qua rồi, thấy vất vả hơn khi còn ở Việt
Nam, cả con trai lẫn con dâu xúm vào chửi cụ té tát.
Thời gian trôi qua, những người được bảo lãnh định cư, đã
nhìn thấy những ưu đãi mà họ không bao giờ có ở Việt Nam. Mỗi sáng xe bus đưa
con đến trường. Đi khám bệnh không phải chầu chực. Không khúm núm xin xỏ hay
năn nỉ nơi cửa quyền. Không lót tay lót chân, móc nối thậm thụt cửa trước cửa
sau. Nộp đơn hội đủ điều kiện sẽ được giải quyết. Chạy xe đúng luật không sợ cảnh
sát phạt.
Hạnh Nguyên sau vài năm ổn định, đã hiểu được tấm lòng bao
dung của chị, hy sinh lo cho em quá nhiều. Nỗi hối hận muộn màng cũng không bù
đắp được cho Dung mái ấm ngày xưa. Dung không giận hờn trách em, mà cho rằng tại
duyên nghiệp gây cảnh chia lìa, tan đàn xẻ nghé.
Gia đình Hạnh Nguyên này đã hòa mình với cuộc sống mới.
Nguyên bỏ thói quen la cà nhậu nhẹt sau mỗi buổi chiều. Hạnh cũng chẳng có bạn
bè rủ nhau ca hát nhảy nhót, chỉ biết đi làm lo nội trợ trong nhà. Hai đứa con
xong trung học đang chuẩn bị vào đại học.
Mỹ là nơi tạo điều kiện cho mọi người vươn lên. Hai đứa trẻ
thích đời sống bên Mỹ, Hạnh Nguyên cũng không còn than van trách móc. Nếu Dung
không đứng mũi chịu sào, bảo lãnh thì làm sao có được cuộc sống như bây giờ.
Trước kia sống theo lối “ăn xổi ở thì“ vì Hạnh Nguyên không
nhìn xa, để thấy cuộc sống ở Mỹ bảo đảm tương lai cho con cháu. Miễn học phí
cho hết trung học. Sách học được mượn từ thư viện, cha mẹ làm lương ít thì con
được ăn trưa, có xe đưa đón đến trường. Lên đại học con nhà nghèo cũng được trợ
giúp học phí. Ai cũng được mượn nợ, học xong đi làm mới phải trả dần theo khả
năng. Về hưu nếu lãnh ít, chính phủ sẽ giúp thêm tiền mua thực phẩm, khám bệnh
miễn phí hoàn toàn.
Được bảo lãnh định cư hợp pháp ở Mỹ là điều may mắn cho
tương lai sau này của con cháu. Giáo dục rất tốt, hệ thống y tế thuộc hàng đầu
trên thế giới. Không phân biệt kẻ giàu người nghèo, quan lớn hay dân đen cùng một
thứ bệnh cùng cách trị liệu.
Đừng để những suy nghĩ tiêu cực giận hờn trách móc làm sứt mẻ
tình gia đình. Một giọt máu đào hơn ao nước lã. Những tiện nghi trong đời sống
người dân của nước tiên tiến được hưởng, chắc chắn phải hơn những nước đang
phát triển.
Vì qua Mỹ khi đã học xong trung học, nên Dung vẫn tìm đọc
sách báo của các văn nghệ sĩ miền Nam, nhưng thích những người cùng bị tù như bố.
Thi sĩ Trần Dạ Từ có bài thơ mà Dung rất thích.
Hòn đá làm ra lửa
Hai hòn đá đen đúa, sần sùi, không đáng một
xu.
Dzụt gốc xoài, quạ không thèm mổ,
Quăng tận ổ, kiến không thèm bu.
Phơi giữa trại tù, kẻ thù không ngó.
Hợp đôi lại, chúng làm ra lửa.
Lúc đầu Dung nghĩ hòn đá làm sao làm ra lửa được, nhưng sau
đó hiểu ý nói vợ chồng tác giả là hai hòn đá, cọ xát vào nhau sẽ tạo ra lửa. Vì
cả hai cùng là thi văn sĩ trưởng thượng, vẫn tiếp tục giữ “lửa“ bằng những hoạt
động văn nghệ như viết sách, làm báo để tiếng Việt khỏi mai một ở hải ngoại.
Dung ngẫm, nểu hai chị em vẫn quanh quẩn trong xóm nghèo lao
động, buôn gánh bán bưng như mẹ ngày xưa thì cũng giống như hai cục đá vô giá
trị, cũng đen đúa sần sùi.
Qua Mỹ, thế hệ con cháu của những người tù năm xưa, như những
hòn đá sần sùi đen đúa được mài dũa thành những viên ngọc quý, họ đã đóng góp
nhiều thành tựu như một cách trả ơn đất nước, đã cưu mang họ, vượt qua bao khốn
khó mới có ngày hôm nay.
Khi được bảo lãnh qua Mỹ, hãy trân trọng tấm lòng bao dung
nhân ái của người thân. Đừng đi vào “vết xe đổ“ làm rạn nứt tình cảm gia đình.
Một giọt máu đào hơn ao nước lã.
Quê hương vẫn là nơi để giữ trong ký ức. Nhưng cơ hội cũng
chỉ đến một lần.
